Obszary SIM
Geneza obszarów
Na potrzeby funkcjonowania Systemu Informacji Miejskiej dla Krakowa (SIM) wyznaczonych zostało 105 obszarów Systemu Informacji Miejskiej (obszarów SIM), które będą wdrażane w ramach oznakowania kierunkowego dla ruchu kołowego oraz tablic z informacją o nazwach ulic. Obszary SIM powstały na gruncie jednostek SIM – elementarnego podziału, sumującego się do granic dzielnic samorządowych miasta. Do delimitacji jednostek i obszarów SIM zaproszono grono ekspertów – urbanistów i geografów społeczno-ekonomicznych z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, w tym głównego twórcę jednostek urbanistycznych w planach ogólnych miasta Krakowa z roku 1988 i 1994 – prof. Zygmunta Ziobrowskiego, eksperta w dziedzinie podziałów katastralnych miasta Krakowa – prof. Bogusława Luchtera i dr. Marcina Semczuka (kierownika zespołu). Poniżej zaprezentowano interaktywną mapę jednostek i obszarów SIM wraz z ich krótką charakterystyką. Obszary SIM zostały wprowadzone Zarządzeniem Nr 2260/2022 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 10 sierpnia 2022 r. w sprawie wprowadzenia Systemu Informacji Miejskiej dla Krakowa.
Zasady wyznaczania obszarów SIM
Celem wyjściowym opracowania było wyodrębnienie jednostek SIM jako podstawowego elementu podziału miasta, z uwzględnieniem zarówno uwarunkowań historycznych, jak i współczesnego zagospodarowania. W toku prowadzonych prac oraz analizy wyników internetowej ankiety przeprowadzonej wśród mieszkańców i rozmów z Radami Dzielnic, wyłoniła się potrzeba agregacji niektórych jednostek SIM do obszarów SIM w celu uproszczenia oznakowania kierunkowego. Finalnie 91 obszarów SIM pokryło się z jednostkami SIM, natomiast pozostałe 32 jednostki SIM zostały zagregowane do 14 obszarów SIM. Podczas agregacji w jeden obszar SIM łączono ze sobą na ogół dwie jednostki SIM. Jedynie w dwóch przypadkach połączono cztery jednostki SIM. Agregacja dotyczyła głównie tych jednostek, w ramach których zdecydowano się wydzielić części dawnych jednostek katastralnych/urbanistycznych najczęściej poprzez uzupełnienie wspólnego członu nazwy dodatkowym określnikiem. Przykładowo obszar SIM Mydlniki stworzono poprzez połączenie dwóch jednostek SIM: Mydlniki i Mydlniki Północ, a obszar SIM Bieńczyce – poprzez połącznie jednostek SIM: Stare Bieńczyce i Nowe Bieńczyce. Warto zauważyć, że podczas wyznaczania granic jednostek i obszarów SIM nadrzędnym założeniem było to, aby zawierały się one w granicach obecnych dzielnic samorządowych. Podobnie jak ich granice, także nazwy obszarów SIM czerpią z jednostek SIM opartych na dawnych jednostkach urbanistycznych i katastralnych.
Zasady wyznaczania jednostek SIM
Nowy podział miasta został oparty na kanwie dawnych podziałów, których granice zostały dostosowane do współczesnej struktury przestrzenno-funkcjonalnej poszczególnych części Krakowa. Podczas wyznaczania jednostek SIM istotna była kontynuacja koncepcji jednostek urbanistycznych wyznaczonych w planach ogólnych Krakowa z 1988 i 1994 roku oraz bazowanie na innych, historycznych strukturach miasta. To pozwoliło Autorom na kontynuację historii i tradycji dawnych podziałów przy delimitacji jednostek SIM tworzących nowy podział Krakowa. Jak podkreślają Autorzy koncepcja jednostek urbanistycznych pozwoliła również na stworzenie podziału, który zachowuje tożsamość miejsca oraz jest elementem integrującym lokalną społeczność, stanowiącym podstawę budowania ich więzi z danym miejscem. Możliwość ta odpowiada celom stawianym nowemu Systemowi Informacji Miejskiej. Najważniejszą cechą wyróżniającą obecnie wyznaczone jednostki SIM od ich pierwowzoru z lat osiemdziesiątych jest doprowadzenie do pełnej zgodności ich granic z granicami 18 dzielnic samorządowych przy równoczesnym zachowaniu strukturalnego charakteru dawnych, wyznaczonych w planie ogólnym Krakowa z 1988 r., elementarnych jednostek przestrzennych. Ponadto ustalono, że granice jednostek SIM powinny przebiegać wzdłuż osi ulic i węzłów drogowych oraz linii i węzłów kolejowych, a także osi rzek i potoków, granic osiedli mieszkaniowych, terenów przemysłowych, magazynowych, wojskowych (specjalnych), czy szerokich wiązek torów. Ostatecznie wyznaczono 123 jednostki SIM. Wyjaśnienie kontekstu przestrzennego zaproponowanego podziału wraz ze szczegółową charakterystyką zawarte są w pełnym tekście ekspertyzy, możliwym do pobrania u dołu strony.
Nazewnictwo jednostek SIM
W zaproponowanym podziale Krakowa na jednostki SIM nawiązanie do historii, tradycji i tożsamości przejawia się zarówno w próbie nawiązania przebiegiem granic do historycznych podziałów, ale także w zaproponowanych nazwach, które w większości wywodzą się z nazw jednostek urbanistycznych opracowanych na potrzeby planu ogólnego Krakowa z 1988 i 1994 roku. Nazwy jednostek SIM nawiązują również do historycznych nazw dzielnic katastralnych. Część nazw jest jednak stworzona na nowo. Zaproponowano je na podstawie nazw, z jakimi mieszkańcy utożsamiają poszczególne części Krakowa np.: Ruczaj, Białe Morza i Łobzów. Przy konstruowaniu jednostek SIM na podstawie jednostek urbanistycznych z planów ogólnych przyjęto dwie główne zasady:
- historyczne rdzenie jednostek urbanistycznych oddzielone od pozostałych, przeważnie słabo zurbanizowanych części, wyraźnym przebiegiem dróg lub cieków wodnych, podzielono na dwie lub więcej jednostek SIM z zachowaniem nazwy z okresu podziału miasta na dzielnice katastralne (np. Grzegórzki) dla części historycznej, a dla pozostałego obszaru wprowadzono dodatkowy człon do nazwy określający jego położenie w stosunku do głównej części (np. Grzegórzki Północ),
- jednostki urbanistyczne, które wyrosły na gruncie jednostek katastralnych, stanowiących najczęściej przed przyłączaniem do miasta podkrakowską wieś i wraz z rozwojem wyraźnie zmieniły swoją strukturę historyczno-urbanistyczną podzielono na dwie lub więcej jednostek SIM nadając części genetycznej starszej (przeważnie wiejskiej) określnik „Stare/Stary” (np. Stary Prokocim), a części nowszej, gdzie zrealizowano nowsze zespoły osiedli mieszkaniowych człon „Nowe/Nowy” (np. Nowy Prokocim).
Wprowadzone zostały też nowe nazwy jednostek SIM, niewystępujące w nazwach jednostek urbanistycznych. Za przykład posłużyć mogą:
- Nowa Huta – jednostka SIM obejmująca zespół najstarszych osiedli mieszkaniowych Nowej Huty, powstałych przeważnie w latach 1949–1960, ograniczonych dzisiejszymi ulicami: Bieńczycka – Bulwarowa – Jana Pawła II (przed 1990 rokiem al. Planu Sześcioletniego – Rewolucji Kubańskiej),
- Złocień – wyróżniona z części Bieżanowa jednostka SIM, uwzględniająca realizację osiedla dla ponad 10 tys. mieszkańców,
- Mistrzejowice Północ – jednostka SIM położona w północnej części Dzielnicy XV Mistrzejowice, obejmująca w sumie fragmenty 3 wsi przyłączonych do Krakowa w 1973 r. (Batowic, Dziekanowic i Węgrzc) odciętych od ich historycznych ruralistycznych rdzeni linią kolejową Kraków – Warszawa.
Podczas ustalania zarówno granic, jak i nazw obszarów SIM uwzględniono uwagi Rad Dzielnic oraz wyniki geoankiety dla mieszkańców, którzy wskazywali jakich nazw używają do opisania okolicy swojego miejsca zamieszkania. Ponad 2/3 mieszkańców wskazało nazwę inną niż nazwa dzielnicy samorządowej. Wyniki ankiety dostępne są poniżej. Każda kropka na mapie to jedna odpowiedź. Czarne kropki oznaczają respondentów, którzy wskazali, że do opisu okolicy zamieszkania używają nazwy dzielnicy samorządowej, a kolorowe kropki – respondentów, którzy wskazali pozostałe nazwy.
Pełna ekspertyza zespołu autorskiego z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie dostępna jest do pobrania poniżej.